NethMap/MARAN 2022: Antibioticagebruik en antibioticaresistentie blijven stabiel

In juni verscheen NethMap 2022 en MARAN 2022 met de gebruikscijfers van antimicrobiële middelen met de resistentiedata van belangrijke pathogenen in zowel de humane gezondheidszorg als in de dierhouderij.

De antibioticaresistentie in Nederland bleef in 2021 ongeveer stabiel vergeleken met de vijf voorgaande jaren. Dit blijkt uit de jaarlijkse rapportage NethMap/MARAN 2022. Hierin presenteert SWAB, samen met het RIVM en enkele andere organisaties de gegevens over het antibioticagebruik en antibioticaresistentie in Nederland voor mensen en dieren.  Wel is de laatste jaren de resistentie toegenomen bij bepaalde Gram-positieve bacteriën.

Wereldwijd komt het steeds vaker voor dat mensen ziek worden door bacteriën die resistent zijn tegen antibiotica. Antibiotica werken dan niet meer. In Nederland is dat probleem minder groot dan in veel andere landen. Wel blijft het voor Nederland belangrijk om scherp te blijven. Om resistentie te voorkomen is het belangrijk om antibiotica op de juiste manier te gebruiken en dus alleen als het nodig is. Alle ziekenhuizen in Nederland en steeds meer huisartsen besteden inmiddels aandacht aan het meten en verbeteren van hun antibioticagebruik.

Gebruik van antibiotica
Tijdens de coronapandemie in 2020 en 2021 gingen minder mensen naar de huisarts. Huisartsen schreven 10% minder antibiotica voor. In ziekenhuizen is het totale gebruik van antibiotica in 2020 ook afgenomen. Per patiënt is er gemiddeld wel meer gegeven, doordat veel patiënten tijdens de coronapandemie langer en intensiever moesten worden behandeld.

Minder uitbraken door resistente bacteriën
Sinds het begin van de coronapandemie in 2020 zijn er minder uitbraken door resistente bacteriën in ziekenhuizen en verpleeghuizen gemeld. Het is niet duidelijk of dit enkel effecten van de coronapandemie zijn en of daarmee veranderingen ook op langere termijn zichtbaar zullen zijn.

Antibioticagebruik en resistentie bij landbouwhuisdieren
In 2021 zijn minder antibiotica verkocht en gebruikt voor landbouwhuisdieren dan in 2020. Ten opzichte van 2009, het referentiejaar, is de verkoop met ruim 70 procent gedaald. Bij sommige infecties zijn mensen afhankelijk van bepaalde soorten antibiotica. Deze specifieke antibiotica worden sinds 2015 alleen nog bij hoge uitzondering gebruikt voor landbouwhuisdieren. De laatste tien jaar zijn darmbacteriën in varkens, koeien en kippen die voor de voedselproductie worden gehouden (landbouwhuisdieren) steeds minder resistent geworden.

De maatregelen die nu al in Nederland zijn genomen om antibioticaresistentie te bestrijden, reiken verder dan de gezondheidszorg. Resistente bacteriën komen ook voor bij dieren, in voeding en in het milieu. Medische en veterinaire experts werken hierin samen (One Health-aanpak).

Onderzoeksrapport
De resultaten komen uit het onderzoeksrapport NethMap/MARAN 2022. NethMap is tot stand gekomen door een samenwerking tussen de Stichting Werkgroep Antibioticabeleid (SWAB) en het Centrum Infectieziektenbestrijding (CIb) van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Sinds 2012 worden in dit rapport ook de gegevens van veterinair antibioticagebruik en resistentieontwikkeling (MARAN) gepubliceerd. MARAN is een samenwerking van Wageningen Bioveterinary Research, Wageningen Food Safety Research, de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, het RIVM, Universiteit Utrecht en Autoriteit Diergeneesmiddelen.