Samenvatting NethMap 2024

Elk jaar wordt in Nederland per bacteriesoort geteld welk percentage resistent is tegen antibiotica. Een resistente bacterie is ongevoelig voor antibiotica. In Nederland was in 2023 het deel van de resistente bacteriën ongeveer even groot als in 2022. Bij sommige bacteriesoorten kwam resistentie in de afgelopen 5 jaar iets minder vaak voor. Vergeleken met andere Europese landen is de antibioticaresistentie in Nederland nog laag.

Toch worden zeer resistente bacteriën steeds vaker gevonden. Dat zijn bacteriën die resistent zijn tegen verschillende antibiotica tegelijk en tegen antibiotica die in zeldzame gevallen als laatste redmiddel worden gebruikt. Deze zeer resistente bacteriën komen regelmatig voor bij mensen die in het buitenland in het ziekenhuis hebben gelegen. Infecties door deze bacteriën kunnen moeilijk worden behandeld. Alertheid op resistente bacteriën blijft daarom nodig.

Maatregelen om infecties te voorkomen, zoals handen wassen en andere hygiënemaatregelen, zijn nodig om te voorkomen dat antibioticaresistente bacteriën zich verspreiden. Ook moet onjuist en onnodig gebruik van antibiotica zo veel mogelijk worden voorkomen, omdat bacteriën hierdoor antibioticaresistent worden.

In 2023 hebben huisartsen ongeveer even vaak antibiotica voorgeschreven als in 2019, het jaar voor de coronapandemie. In de periode 2020-2022 gebeurde dat in Nederland minder vaak. In ziekenhuizen is in 2023 juist iets meer antibiotica gebruikt dan in de jaren voor de coronapandemie. Ook zijn in ziekenhuizen en verpleeghuizen in 2023 meer uitbraken gemeld van infecties door resistente bacteriën dan in 2022, maar nog altijd minder dan in de jaren voor de pandemie.

De maatregelen die in Nederland zijn genomen om antibioticaresistentie te bestrijden, reiken verder dan de gezondheidszorg bij mensen (one health). Resistente bacteriën komen namelijk ook voor bij dieren, in voeding en in het milieu. Het antibioticumgebruik in de Nederlandse veehouderij is sinds 2009 flink gedaald, maar die daling vlakt nu af. Voor de antibioticaresistentie bij dieren geldt hetzelfde. De antibiotica die cruciaal zijn om infecties bij mensen te behandelen, worden alleen bij hoge uitzondering gebruikt voor landbouwhuisdieren. Hierdoor komt resistentie tegen antibiotica die voor mensen belangrijk zijn, weinig voor.

Dit blijkt uit de jaarlijkse rapportage NethMap/MARAN 2024. Hierin presenteren verschillende organisaties samen de gegevens over het antibioticumgebruik en -resistentie in Nederland, voor mensen en dieren.

Samenwerking
NethMap is tot stand gekomen door een samenwerking tussen de Stichting Werkgroep Antibioticabeleid (SWAB) en het Centrum Infectieziektenbestrijding (CIb) van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Sinds 2012 worden in dit rapport ook de gegevens van veterinair antibioticagebruik en resistentieontwikkeling (MARAN) gepubliceerd. MARAN is een samenwerking van Wageningen Bioveterinary Research, Wageningen Food Safety Research, de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, het RIVM, Universiteit Utrecht en Autoriteit Diergeneesmiddelen.