Regelmatig doen zich tekorten voor van antibiotica die essentieel worden geacht voor de Nederlandse gezondheidszorg. In voorkomende gevallen kan dit ertoe leiden dat de optimale antibiotische therapie niet beschikbaar is voor patiënten, en dat uitgeweken moet worden naar minder (bewezen) effectieve middelen of middelen met meer bijwerkingen. In sommige gevallen leidt een tekort tot vertraging in start van therapie of is er zelfs helemaal geen goed alternatief beschikbaar.
Naar aanleiding van meerdere signalen die VWS hierover heeft ontvangen, heeft het ministerie de SWAB benaderd om gezamenlijk met andere partijen (IGJ, CBG) een overzicht te genereren betreffende welke antibiotica essentieel zijn voor de 1e en 2e lijn gezondheidszorg. Indien dit helder in kaart wordt gebracht, kan dit sturend zijn voor een anticiperend beleid; dit kan bijvoorbeeld inhouden het aanleggen van voorraden van bepaalde antibiotica, of het maken van Europese afspraken over productie van bepaalde middelen.
Een SWAB-werkgroep, met afvaardiging van de NVMM, NIV/NVII, NVK, NHG, NVZA en KNMP, heeft in 2022 een definitieve versie opgesteld van dit document – klik hier voor het document*. Hierin zijn de antibiotica die essentieel worden geacht voor de optimale behandeling van patiënten in de Nederlandse praktijk ingedeeld in klasse A tot C, op basis van de verwachte consequenties voor de gezondheidszorg bij uitvallen van het middel. In zijn algemeenheid kan worden gesteld dat bijna alle antibiotica met een Nederlandse handelsvergunning een duidelijk indicatiegebied kennen, en dat ook middelen in de klasse D van grote waarde kunnen zijn voor individuele patiënten.
*Raadpleeg de SWAB-website voor de meest recente versie van deze tabel. De tabel wordt met enige regelmaat bijgewerkt, maar kan achterlopen op de praktijk.
N.B.: De indicaties die in de tabel zijn weergegeven voor gebruik van de middelen dienen slechts ter ondersteuning van de classificatie; deze zijn niet uitputtend en dienen niet gebruikt te worden als handvat voor therapiekeuze. Daarvoor verwijzen we u naar de richtlijnen en het antibioticaboekje van de SWAB.
| Tabel 1 - Klasse en definities essentiële antimicrobiële middelen in Nederland | |
| Klasse | Definitie |
| A | Essentieel in de betekenis van het zijn van een eerste keus (op grond van effectiviteit en veiligheid) voor veelvoorkomende infecties (bijvoorbeeld luchtweginfecties en urineweginfecties) zoals weergegeven in de richtlijnen voor de 1e en 2e lijn. |
| B | Essentieel in de betekenis van de afwezigheid van een alternatief bij het wegvallen van dit middel. Sommige infecties kunnen slechts voldoende behandeld worden met heel specifieke soort antibiotica. Andere antibiotica hebben geen voldoende effect en/of grote nadelen. |
| C | Essentieel in de betekenis dat zij een unieke 2e keus zijn. Bij bijwerkingen of resistentie kan doorgaans alleen naar dit middel kan worden uitgeweken. In dit kader kan ook een antibioticagroep of subgroep als essentieel worden aangemerkt. In dat geval betekent dit dat tenminste 1 middel uit deze groep beschikbaar dient te zijn. |
| (C) | Essentieel in de betekenis dat zij theoretisch een unieke 2e keus zijn voor resistente micro-organismen. In de (Nederlandse) praktijk ontbreekt echter ervaring om te staven of deze middelen ook daadwerkelijk als zodanig ingezet zullen worden. Uit voorzorg is het de aanbeveling deze middelen wel beschikbaar te hebben. |
| D | Niet essentieel: middelen vallen niet in 1 van de hier boven genoemde categorieën. Deze middelen kunnen echter nog steeds van grote waarde zijn voor de Nederlandse praktijk, bijvoorbeeld vanwege het gebruiksgemak of mogelijkheden tot thuisbehandeling. |
| N.B.: Middelen die niet "essentieel" zijn volgens bovenstaande criteria kunnen nog steeds van grote waarde zijn voor de Nederlandse praktijk, bijvoorbeeld vanwege het gebruiksgemak en mogelijkheden tot thuisbehandeling (bijvoorbeeld ertapenem voor thuisbehandeling van ESBL-infecties). | |
Totstandkoming
De SWAB werkgroep stelde een eerste versie op van dit document. Het bestuur en deelnemersraad van de SWAB gaven commentaar op de eerste versie. De gereviseerde versie is ter becommentariëring voorgelegd aan het bestuur en deelnemersraad van de SWAB, waarna de definitieve versie tot stand kwam (december 2022).
Revisie
De SWAB werkgroep 'Lijst essentiële antimicrobiële middelen in Nederland' van de SWAB heeft de intentie dit document iedere twee jaar te reviseren.
Potentiële belangenverstrengeling en financiering
De SWAB wordt gefinancierd door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport via het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (CIb-RIVM). Zitting in de werkgroep 'Lijst essentiële antimicrobiële middelen in Nederland' is onbezoldigd.
| Auteurs | Potentiële belangenverstrengeling |
| dr. M.B. Ekkelenkamp | Geen |
| dr. H.I. Bax | Geen |
| dr. E.M.W. van de Garde | Geen |
| dr. C. Hooymans | Geen |
| dr. L. Kessel | Geen |
| dr. Y.G.T. Loeffen | Geen |
| drs. M. Lourens | Geen |
| dr. M. Schijffelen | Geen |
De Stichting Werkgroep Antibiotica Beleid (SWAB) is in 1996 opgericht op initiatief van de Vereniging voor Infectieziekten, de Nederlandse Vereniging voor Medische Microbiologie en de Nederlandse Vereniging voor Ziekenhuisapothekers. De SWAB beoogt de kwaliteit van het antibioticagebruik in Nederland te optimaliseren teneinde een bijdrage te leveren aan de beheersing van resistentie-ontwikkeling en aan beperking van de kosten en andere negatieve effecten van antibioticagebruik.
Blijf op de hoogte →
In onze privacy statement leest u meer over ons cookiebeleid.