NethMap/MARAN 2021: geen toenemende antimicrobiële resistentie in 2020

In juni verscheen NethMap 2021 en MARAN 2021 met de gebruikscijfers van Antimicrobiële middelen met de resistentiedata van belangrijke pathogenen in zowel de humane gezondheidszorg als in de dierhouderij.

In 2020 heeft de Covid-19 epidemie een enorme impact gehad op de maatschappij en ook op de humane gezondheidszorg. Ook de gebruikscijfers en resistentiedata zijn daardoor zeker beïnvloed.  Het is echter niet duidelijk hoe groot die invloed is geweest.

Het antibioticagebruik daalde 10.5% in de eerste lijn in 2020 t.o.v. 2019. De dalende trend van de afgelopen 10 jaar werd dus (versterkt) voortgezet in 2020. De exacte impact van Covid-19 op deze cijfers zal de komende tijd duidelijker worden.

In de ziekenhuizen in 2019 laat het totaal antibioticagebruik een lichte afname zien van 0.836 naar 0.799 DDD/1,000 inwonerdagen (-4.4%). Er is een duidelijke afname van het gebruik van amoxicilline-clavulaanzuur en piperacilline-tazobactam (J01CR) en ook het gebruik van fluoroquinolonen (J01MA) daalt verder.  Het gebruik van 3^de generatiecephalosporines stijgt verder.

Als we kijken naar de antimicrobiële resistentie zien we, net als in 2019, ook dit jaar stabiele cijfers en in veel gevallen zelfs daling van resistentiepercentages. Ook multi-resistentie neemt niet verder toe. Het is redelijk om deze gunstige cijfers toe te schrijven aan het duidelijke en consistente Nederlandse beleid op het gebied van infectieziekten, waarbij hoogwaardige infectiepreventie en diagnostiek en intensieve ondersteuning van behandelaren bij de diagnostiek en behandeling van infectieziekten de hoekstenen zijn. De verdere (succesvolle) uitbouw van werkzaamheden van A-teams is een succesvolle aanvulling op dit beleid.

Toch zijn ook voldoende aandachtspunten, waarvan wij er enkele willen benoemen:

• Het gebruik van amoxicilline-clavulaanzuur wordt steeds verder beperkt door de hoge resistentie-percentages bij de Enterobacterales. Dit geldt voor zowel de eerste als de tweede lijn.
• Piperacilline-tazobactam resistentie bij K. pneumoniae bij patiënten in de ziekenhuizen stijgt snel.
• Extended-spectrum β-lactamase productie door coli en K. pneumoniae is stabiel, maar er is onvoldoende inzicht in de exacte types die voorkomen. ESBL-producerende bacteriën zijn vaak multiresistent, waardoor de behandelopties vaak heel beperkt zijn. Nader en intensiever onderzoek is gewenst, en het opzetten van een surveillance-systeem ligt voor de hand.
• In deze editie van NethMap voegden we resistentiedata over pylori toe, en deze laat een forse (en toenemende) resistentie zien tegen clarithromycine (53%), metronidazol (48%) en levofloxacin (29%).

 

Onderzoeksrapport
De resultaten komen uit het onderzoeksrapport NethMap/MARAN 2021. NethMap is tot stand gekomen door een samenwerking tussen de Stichting Werkgroep Antibioticabeleid (SWAB) en het Centrum Infectieziektenbestrijding (CIb) van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Sinds 2012 worden in dit rapport ook de gegevens van veterinair antibioticagebruik en resistentieontwikkeling (MARAN) gepubliceerd. MARAN is een samenwerking van Wageningen Bioveterinary Research, Wageningen Food Safety Research, de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, het RIVM, Universiteit Utrecht en Autoriteit Diergeneesmiddelen.